| Uitleg voor het versturen van een bericht! | |
| Afzender Email: | |
| Afzender naam: | |
| Bericht: | |
| 26 juli 1943 - … november 1944 ? LAAT IK HOPEN | ||
|
A L S = I K = M A A R = E E R S T = O P |
ANNO 1994 |
H E T = S T A T I O N S P L E I N = S T A |
Het derde boekje is alweer vol.
Veel belangrijke dingen staan erin, maar vurig hoop ik dat ik in dit deeltje het allerbelangrijkste mag beschrijven: nl. de terugreis en veilige thuiskomst.
Om kwart over vijf behaagt het meneer de wachsmann om ons te komen roepen.
En daar ik geen zin heb, om in 20 minuten 4 km te gaan afleggen ga ik maar weer naar bed – ik pik er nog een dagje bij.
Om half 12 opgestaan. Fijn weer in de zon liggen – lezen (ditmaal van Oom Dirk)
’s Middags dagboek bijwerken en aan huis denken, en vanavond een prachtige pan aardappels opgegeten met Mook samen.
Tante Annie jarig. Weer te werk. Zelfde machine maar ander materiaal, kleine – zapfen senken.
Om half 12 – half 3 alarm, langs de Weenderlandstr. Gezeten met Jaap, shagdoos met shag verloren!
Weer lekker gewerkt, ondanks de enorme hitte.
Parijs schijnt bezet voor de zuidel helft Lyon. Gaat goed. Zeer optimistisch. Nog 15 weken en weten alweer heel wat meer!
Best gewerkt. Laat klaar vanwege wegen. Nieuwe kast gekocht met Jaap: “boven”. Alarm lang op ’n bank bij Postamt gezeten.
Laat thuis – schrobben op bed dagboek bijwerken.
Aardappels geschild met Jaap. En samen aardapp. met uienjus gegeten. Prima! En dan lekker wassen, en naar bed.
Nadat Roemenië er al zo’n beetje ’n Putsch van had gemaakt, heeft nu blijkbaar ook Bulgarije er de brui aan gegeven.
Vanmorgen met Jan Zoon weer naar de kerk en dan in de Sluterstand samen staan eten.
In het Lager het keukeneten genuttigd. We hoeven dus niet naar de Geiststrasse, Vooralarm. Dagboek bijwerken. Dan wat naaien aan een trui
NOG 15 WEKEN
en dan weten we
HEEL WAT MEER
H E T N I E U W E D E V I E S
Van nu af krijgen we (officieel) nog maar twee sigaretten per dag. Van de Lagerleiding ontvingen we deze week nog maar 10 sigaretten! In plaats van 20, dus we gaan er niet op vooruit.
Niettemin ben ik er nog steeds van overtuigd dat we de hele oorlog – zij het misschien schaars – zullen roken.
van Jaap Asscheman. Daarna gezellig wat zitten bomen Over Holland, en over de toekomstige terugreis, waarbij we vlak na Amersfoort, de Vitus al kunnen zien; en dan zien we de bekende velden waar we vroeger zo vaak spelende doorheen hebben gedoold.
Waar we vliegers oplieten en zweefvliegtuigen afschoten, waar we kuilen groeven en in bomen klommen, waar we een gelukkige jeugd hebben gehad…
Maar voorlopig zitten we in een barak, waar de zon op brandt, en op de kachel koken de aardappels, de uienjus is bijna klaar, dus pak je bord, je lepel en je vork maar vast, en ga zitten.
’s Avonds nog een meelpap gekookt met Jaap en v. Eldik (Mook) en niet lang daarna naar bed.
Op de gebruikelijke wijze lang in bed blijven liggen.
Vandaag eten we weer eens Graupensuppe,
Oftewel zwijnenvoer. Mij niet gezien.
Met Jaap maar weer aardappels en uienjus. Zal beter gaan. Dagboek bijwerken.
Wat knoeien, en om 5 uur alweer naar de fabriek.
Vannacht weer fijn gewerkt; alleen niet veel te roken.
Erg weinig nieuws.
In Frankrijk grote opmars van de Geall.
Vannacht gewoon gewerkt, en flink gerookt van Servische tabak in de pijp. (aardap. Bon)
’s Morgens bramen jatten, en tomaten (gisteravond)
Steeds maar weer hetzelfde, deze nacht alleen volstrekt geen slaap.
Omdat m’n machine kapot raakte, ander werk. Versenken (“opdrukken”) Lasser vlocht rood, wit blauwe vlechten, waarmee we onze knoopsgaten sierden. En het mooie weer was ook ten einde, nadat vandaag de hele dag nog het Oranjezonnetje had geschenen.
EN ZO is ook de maand Augustus ten einde.
Een maand die ons veel nieuws bracht, en veel hoop, want nu nog een paar mnd en de rotzooi is afgelopen.
En dat geeft ons moed, om nog wat vol te houden!
~~~~~~~ volhouden, mond houden, moed houden ~~~~~~~~~
September ANNO MCMXLIV
In stralende regen naar huis waar we doornat aankwamen.
Gauw naar bed, en heerlijk maffen.
En: voor je het weet, zit je alweer op de fabriek. De machine was echter nog kapot, en nu gezeten aan de kaléren machine van de Vroege die naar Hauwer gaat. Heus niet te veel gedaan.
Lukte niet (ong. 3000 v.d. 10000)
Maar vanmorgen gedoucht, en nu inkopen gedaan bij Degenkolb en thuis vlug naar bed, slapen, de welverdiende rust. ’s Avonds de wasch gedaan met Jaap, en laat naar bed: echte thee gezet.
Met Jan Zoon naar de kerk, en thuis eerst eten uit de keuken verorberd.
Dan brief naar huis geschreven. Ja, dat zal wel de laatste brief zijn geweest, want de Geall. Naderen de Holl. Grens!
Maar kalm hoewel vol
spanning wacht ik de komende dagen af.
Om half vijf op, en alweer te werk.
Vandaag aan het ontgraten (opdrukken)
Pakket uit Holland! Absoluut het allerlaatste!
Erg blij mee, eindelijk een grote mijlpaal bereikt, het eerste gedeelte van het drama is bijna ten einde.
Op een dezer dagen is de oorlog in ons land gekomen, in de buurt van Breda.
En in onze harten kwam dat, wat zo moeilijk is te beschrijven, want vreugde is het, maar ook angst, zekerheid en twijfel.
En steeds maar denk ik aan mijn vaderland, aan mijn Hilversum, aan mijn familie, vader, moeder en broers en zusters aan de kleine kinderen van Annie die de vierde klein te te wachten is.
En nu voor ik inslaap, terwijl ik werk, als ik eet, dan bid ik dat God ons land, en de mijnen sparen mag en dat alles goed en veilig mag aflopen.
Wim Bode heeft vandaag melk gehaald; en dat smaakte enorm na ‘n lang jaar!
Vandaag de hele dag zitten werken naast den Fransman Joli met het kale hoofd (opdrukken)
Hij vertelde allerlei wetenswaardigs, maar een beetje communistisch.
Goddank is mijn eigen machine weer in orde.
8er Höhensenken – prachtwerk – alles weer fijn! In het vervolg Wochenkarte op je eigen afd. halen. Jammer van het loopje!
Laatste halve dagje goddank alweer! Fijn gewerkt.
Wsch, moeten wij Auslanders weldra om 9 uur binnen zijn.
Mij persoonlijk raakt dat niet, ik ben meestal toch niet in die beroerde stad, maar nu zijn al die lui elke avond zo vroeg thuis, zodat we veel minder rust zullen hebben. Maar afijn, ook dat moet een keer komen! Vanmiddag fijn geslapen, en terwijl de anderen ’s avonds naar het laatste variété zijn, thee gezet met Mook en Bode.
Luchtalarm jaagt ons naar bed.
Laatste brief uit Holland ontvangen.
Laat op; door Bep geknipt; pap koken , en met kaas erbij opgegeten. En dan eindelijk weer eens het dagboek bijgewerkt na een lange week.
EN TOCH IS DIT HET LAATSTE DEELTJE DAT IK VOL ZAL MAKEN
WANT NU ZAL HET TOCH NIET MEER DAN DRIE MND DUREN
Brief naar Manus geschreven en vanavond bijtijds naar bed.
Vanmorgen was het allemachtig koud; echt September.
Om 10 uur opgestaan, corvee doen, wassen enz, en met Jaap, Jan Zoon (die voor het eerst nachtschicht heeft) en Wim Bode inkopen doen; melk halen schoen wegbrengen naar Eilbesohlung.
Luchtalarm. Bij het Adolf Hitlerplatz in de kelder. Of Alarm-eisweis naar huis, pap koken.
Wat zitten lezen; melkchocolade koken, dagboek bijwerken en nog wat slapen. En dan alweer te werken.
Gisteren bekend geworden: ze zijn doorgebroken naar richting Eindhoven. VANDAAG WEL ZES MAAL ALARM
Vanavond weer Höhensenken.
Vanmorgen werd mijn materiaal afgekeurd en dus kreeg ik ander werk: aan een draaibank een nieuw soort stopmoeren (patent Engel)
zagen.
Hele tijd staan. Hopeloos. Jaap naar huis gegaan met dikke voet.
Vanmorgen dus met Roel Lasser alleen naar huis. Het is weer koud en dus gauw slapen.
Afgelopen nacht had ik er weer eens knap genoeg van, maar ja, even nog volhouden, nu duurt het toch zo lang niet meer.
En ’s avonds alweer naar die vervloekte fabriek.
Het is hier ook altijd maar arbeiden anders weten die gekken niet.
Maar ik zat vannacht weer aan m’n eigen machine en heel de nacht weer lekker gewerkt.
Alleen ’n beetje keelpijn. Begint het geduvel alweer?
Vanmorgen tenminste rap te bed en eerst de warme witte trui aangetrokken. En vanavond maar weer “erop an”
Om half 10 pap gekookt bij Jan Zoon (ging prima)
Precies om 12 uur ander werk; van het allergrootste materiaal overgestapt op het allerkleinste.
Niet veel gedaan daar ik flink verkouden ben, koorts en kouwelijk, brandende ogen, gloeiende oren ijskoude handen en emmers ijskoud water over m’n rug.
Om 6 uur rap naar huis met Roelie en slapen.
’s Avonds niet te werken. ’n Paar Avaaltjes geslikt, die best hielpen.
Vooral als je ziek bent is het hier niet uit te houden, maar de Geall. zijn weer aangetreden tot het groot offensief ditmaal tegen de Westwall, en als eerste NEDERLANDSE STAD werd MAASTRICHT DOOR DE GEALL. BEZET.
Het schijnt in Holl. min of meer een heksenketel te zijn, maar ik maak me daarover niet ongerust! Alles zal wel goed aflopen.
Voor het eerst sinds maanden zonder brood.
De hele dag te bed gebleven, maar Lasser had het over Schein vom Artzten, en dus vanavond maar weer er op an, ik had wel een zin als ‘n dief in hangen.
Aanvankelijk ziek, maar na 10en, (havermout gekookt bij vader Zoon) veel beter, niettemin niet veel meer gedaan, en, met Lasser de hele verdere nacht rondgespaziert.
Vanmorgen samen inkopen gedaan en na veel eten, lekker slapen tot ong vier uur.
Dan vlug corvee doen – laatste keer (misschien aller allerlaatste keer?) en erwtensoep eten.
Vervolgens dagboek bijwerken, en praten over de oorlog.
Krijgen weer 10 sigaretten. Vanav. kort luchtalarm.
Lang blijven slapen. Nog zeer verkouden. Voel me echter fit.
Pas om 2 uur opgestaan en aardapp. met groene erwten gegeten. Schoenen poetsen, kousen wassen enz. en zodoende de zondag genoeglijk gepasseerd met ouderwetse knoeipartijtjes.
Dan dagboek bijwerken.
Vroeg op vandaag, en met Wim Bode die vandaag weer moet beginnen, hoewel z’n hand nog lang niet beter is.
Vandaag ander werk aan de machine nl. tiefsenken (onderkant, steeds weer uitwippen met je middelvinger terwijl je de volgende al tussen duim en wijsvinger hebt.) Niet veel zin.
Maar ’s middags met Lasser wat bij het raam v/h abort zitten praten.
En vanavond was er belangrijk nieuws:
WE MOETEN VERHUIZEN NAAR KAMER VIER, met z’n vijven (uitgekozen de netten): Jaap Asschema, Jan Zoon, Wim Bode, Mook en ik dan.
Dit is dan voorlopig voor 2 weken, dan gaan we naar de stenen barak, die dan wel klaar zal zijn.
Ander groot nieuws is dat er parachutisten bij Eindhoven, Arnhem en Nijmegen zijn geland. Er wordt zwaar gevochten naar men zegt.
Redenen te over om een nieuw hoofdstuk te beginnen in het logboek!
Vandaag weer hetzelfde werk als gisteren. Bovendien niets te roken, en de dag kwam haast niet om.
Ik brandde m’n vingers: hopeloos veel slaap (wat is dát toch erg!) en vanavond zijn we dan verhuisd.
| ONZE NIEUWE KAMER | |
|
We liggen nu met 14 man; nl. Jaap. Slager, Jan Vuyk, Bart van Maaren, allen uit Gouda, Jan Heems, Barend Koolwijk, Jan Klaver, uit Alkmaar, Kees Stam, uit Grotebroek, Roelof Lasscher, uit Bussum, Joh. v. Eldik, A’dam; Jaap Asscheman, Waddinxveen, Jan Zoon, uit Egmond Ben nen, Wim |
Bode en ik, Hilversum. En dit gezelschap, waarin tenminste geen individuen uit de onderwereld te vinden zijn, bevalt mij maar heel wat beter! En zo is dan de tijd alweer voorbij van het gezelschap dat mij zo tegenstond. |
Goddank weer 8er Höhensenken. Dag ging weer veel vlugger. Vanavond dagboek laten lezen, havermout gekookt en meegegeten met Jan Zoon en Jaap, aardapp met zuurkool.
Al met al was het er zeer gezellig vanavond, en we gingen derhalve tamelijk laat naar bed.
Vandaag fijn gewerkt aan de 8er. Dat betekent, tot 12 uur, toen waren er geen deugdelijke Senkers meer en werd de machine opgebouwd voor 10er.
Vanavond toelagekaart, dus gauw 200 gr. Leverworst gehaald bij Kindler, en brood (kreeg helegaar ;n homp brood toe!) en dan in de Unterstand eten, een stammetje met ’n bier, en dan naar huis, het is al donker als we thuis komen, dus: we gaan weg en keren terug in de nacht, dat is hier: arbeiden!
Sokken wassen, nog ’n boterham met Leverworst, dan tabak snijden en naar bed.
Vandaag 10er durchbohren aan mijn eigen machine.
Vanmiddag om half 3
een uurtje luchtalarm en het veld in gelopen.
(Kassel; ‘n zeer zwaar bombardement).
Vanavond naar Völke, (spreek wat met ‘n Italiaan) en dan alweer in het donker naar huis.
Kon er vanmorgen vroeg wel heel slecht uitkomen.
Maar ja, laatste dag. Weer Höhensenken vandaag.
Om half 8 naar ’n causerie over luchtbescherming, tot 9 uur.
Toen meteen pauze.
Om 12 uur begon het te regenen, zodat er morgen van de Plesse-tocht wel niet veel terecht zal komen!
Om 2 uur nog even luchtalarm. Douchen en naar huis.
Schoenen terughalen van de cordonnier, aardig gemaakt.
En het regent maar. Etend van een stuk Torte in de barak aangekomen. Tabaksbladeren van Stampie.
’s Avonds tamelijk laat naar bed.
Om 9 uur opgestaan. Wassen enz. en naar de kerk. Erutedankfest, weer waren er tüten voor gulle gaven, evenals verleden jaar, waar ik er een van heb.
Na de kerk weer naar huis, en met ’n paar boterhammen met jam eventjes
een kies – rechts onder – kapot gebeten. Dus we moeten gauw weer naar de tandarts. Jammer dat ik nu niet even bij Frans binnen kan lopen! Het is alweer echt herfst, de bladeren vallen al af, en geven op de vochtige straten een grote kledderij, die zoals dat hoort in de herfst, drekkig glad is.
| NEDERLANDS OORLOGSTONEEL | |
|
In Nederland wordt al sinds een paar dagen zwaar gevochten. Bij Arnhem woedt een vernietigend gevecht, en de stad moet al vijf dagen in lichter laaie staan. De uit het zuiden vanuit Maastricht over Eindhoven opgerukte troepen naderen Nijmegen waar nu ook en zware en hevige slag woedt. Heel het land schijnt in wanorde te zijn, er werken geen fabrieken meer, naar men zegt; en het westen wordt door de Duitsers zonde veel gevechten ontruimd. |
En wij, hier in Göttingen, volgen de berichten met grote spanning. Er gaat geen uur voorbij, of er wordt over de oorlog en over Holland gesproken. Maar ondanks alle onzekere gevoelens, is de stemming bij ons allen opgewekt. We zullen maar rustig afwachten want we kunnen er toch niets aan veranderen. Vaak bid ik voor mijn land, mijn stad, mijn familie en voor de geteisterde gebieden met hun getroffen bewoners. DAT GOD HEN MOGE SPAREN |
ZONDAG , 24 SEPTEMBER
Vanmiddag een fijn tukje gepakt, en ’s avonds harmonica spelen met de anderen, en zingen en tot besluit na een stevig bordje pap met Lasser, Bode en Jaap naar de Stegemühle een biertje pakken. Thuis nog wat tekenen met Roel en dan alweer te bed.
vandaag twee driemaal vooralarm
Om half elf op, en kachel aanmaken terwijl de anderen melk gaan halen.
In Nederland nieuwe luchtlandingen bij Nijmegen en Arnhem, in het Westen v. Holl. een tegenaanval van Duitsers
Moest echter zelf die melk halen. Gauw gedaan.
Met Jaap samen pudding gekookt voor vannacht.
Vanmiddag om half drie al weggegaan, krankenschein gehaald en naar den tandarts waar ik rap aan de beurt was.
Die kapotgebeten kies (zijn schuld) zal er wrsch wel uit moeten de buitenste helft van de kroon staat er nog in.
De kies ervoor krijgt een zenuwbehandeling. Afijn zal wel weer in orde komen.
Daarna bij Los een paragraaf vertaald (over Ausweis) en eten in de cantine, waar ik een nieuw bestek kocht. (worden tegenwoordig niet meer uitgeleend.)
En dan alweer te werk.
de Franse KG’s hebben allen weer eens een Amerikaans pakketje, dus wij rookten weer - Raleigh, Camel enz.
Vanmorgen een heel uur met Lasscher op het abort verpraat.
In de regen naar huis, en slapen.
Koolsoep vandaag, dus gauw havermout koken met Jaap. Dan tabak snijden. Dagboek bijwerken. En alweer naar de fabriek.
Vanavond weer aan het 8er Höhensenken. Ging echter bar slecht, zeer veel rook en hele spanen.
Later ging het opeens een heel stuk beter. En om zes uur zo gauw mogelijk naar huis en slapen.
Om half 12 was het slapen echter uit, het was luchtalarm en enkele vliegtuigen gooiden bommen.
De pannen vlogen van het rek, de mijne draagt weer enige butsen meer, als herinnering hieraan.
Wij kleedden ons snel aan en renden naar buiten, waar we dekking zochten in het gras. Het was echter alweer genoeg met
De bommen, en ik had al dik genoeg, toen opeens allerlei zwarte puntjes in de lucht dwarrelden.
Bij het dalen bleken het pamfletten te zijn die echter al gauw door de Gestapo werden opgevorderd.
De Gestapo deed helemaal huiszoeking wat me toch nerveus maakte, ik houd niet van dat soort dingen.
Enfin, we gingen weer naar bed, en sliepen nog wat.
Bij het opstaan hoorde ik dat Jan Zoon en Fok vd Molen waren eingesperrt.
En ’s avonds alweer te werken. Om kwart voor 10 echter weer alarm, en weldra in de kelder. Nerveuze stemming.
Jaap Asscheman en ik kregen helegaar een Hollandse helm in onze handen gedrukt van Siermann (de Schichtführer) en we moesten ons bereid houden.
Maar er gebeurde niets (Kassel) en om half elf arbeid wieder aufnehmen. Zodoende was het vandaag weer een echte rotdag.
Om ½12 het fotoalbum van de Fransoos bekeken en later ander werk, Umbau tot aufbohren I M9. Niet veel meer gedaan, want gisteren weinig geslapen. Om 6 uur rap slapen want ze zullen wel weer komen.
Om 12 uur werden we dan ook weer wakker van enorme groepen brommers die in NO richting over suisde.
’s Middags niet naar den tandarts, omdat ik anders slaap tekort kom, het was toch al niet veel.
En vannacht weer 8er aufbohren I
Om zes uur voortijdig weg, en eindelijk eens beter slapen.
Om 6 uur al weer aanvangen; ditmaal weer 8er Höhensenken. Plezier kun je er ook al niet meer in hebben, ook dit werk is al van zeer beroerde kwaliteit geworden, nu de M8-stempels v.d. stanzerij op schijnen te zijn.
Men neemt daar nu de te grote M10 stempels, waardoor de Butze niet in het midden zit. En daardoor is het bijna allemaal uitschot, wat er onder de machine vandaan komt!
Kreeg 250 gr. Chocolade à 100 sigaretten
Vanmorgen traditiegetrouw niets meer gedaan.
Om zes uur douchen en naar de stad, met ’n geweldige kiespijn van de koude wind. Thuis gauw slapen, tot ong. 4 uur.
’s Middags is de kiespijn ongeveer over, de zaterdagavond
“genoeglijk gepasseerd” en op bed nog wat praten alvorens in te slapen.
En zo is de maand September
alweer om; de tweede maand
September in Duitsland. Wat
gaat de tijd toch enorm snel!
Deze maand gebeurde
er ontzettend veel; de oorlog
trad ons land weer binnen,
Nederland is weer oorlogstoneel,
en ditmaal wordt er een veel
zwaardere en veel belangrijkere
strijd uitgevochten, nl. of de
Geallieerden in Duitsland kun-
nen binnendringen of niet.
Al met al mogen we in deze tijd
wel denken en bidden voor ons
Vaderland, onze betrekkingen , die
misschien in het hoogste gevaar
verkeren.
God spare Nederland en zijn volk,
en geve ons spoedig vrede, opdat
wij veilig mogen terugkeren in
een veilig landje
rozenkransmaand October 1944
~ ANNO M X M X L I V ~
Om half 10 opstaan, en eens het gestreepte blauwe overhemd aangetrokken. In stralende regen naar de Kerk, (Rozenkransfeest) en in stralende regen naar huis.
Ik miste onze Jan Zoon wel geweldig, we gingen altijd samen naar de Kerk. Maar ik heb voor hem gebeden, zo goed als voor mijn vaderland en familie.
Verder de hele dag in de barak gezeten, en daar allen vanwege de regen thuis bleven was er geen aardigheid aan.
Vanavond wat aan m’n pijp zitten knoeien en slapen.
Vroeg op. Aufbohren 8er-II.
Om elf uur luchtalarm – grote massa’s kwamen over, bij ’n stroschuur gezeten.
Tot 12.10 toen naar de cantine – eten nog niet aanwezig, koolsoep. Later, om 2 uur nogmaals naar bui-
ten, naar de stroschuur.
Luchtalarm. Nu niet zo lang.
Ong. 5 uur weer vooralarm; ’s avonds bij het dagboek bijwerken (ong 9 uur) weer vast vooralarm.
Ze zijn weer actief!
Enfin, nu naar bed!
Vandaag weer lekker gewerkt, zelfde als gisteren.
Alleen om 8 uur een “span”tegen m’n oog, en heb toen een mooi oogbeschermertje gemaakt, waarvan Eiermann zie: “Ganz praktisch” En ik zwol.
Om zes uur rap naar huis, dagboek bijwerken en knopen aan werkbroek zetten. En dan als een haas naar bed.
Ik hoorde nog net dat het luchtalarm blies, maar sliep weldra.
Vanavond een mooi pijpje gekocht. Lekker licht in je mond, net iets voor onder het werk.
Verder was dat alles wat er vandaag gebeurde.
Mijn Frans maar KG bleek Moreau te heten.
Vanmorgen niet erg veel zin.
Het was echter weer Höhensenken 8er, dus toen opeens wél zin, en 11.45 nog luchtalarm ook.
’s Avonds Holl. meid gesproken, die hier pas sinds zondag is (NSB) In het OKW-bericht wordt nu ook Tilburg genoemd, evenals een zeegevecht voor IJMUIDEN.
Höhensenken. ’s Avonds luchtalarm om 9 uur. Laat naar bed.
Het OKW-bericht spreekt van Wageningen. Vanavond maar weer eens naar Völke geweest.
Machines naar boven gebracht.
Vanmorgen was het toch weer alarm.
Herzberg? – Jan Brölmann, we zagen ze duiken -, rookslierten toonden hun duik – hevig gerommel.
Veel te laat sauber maken, (half drie).
Na afloop is de stad een en ander kopen – 3 pakjes sig. Papier - in totaal 200 vloeitjes. Vanavond naar de Kino – “Parkstraße 13”.
Nog geen sigaretten!
Ik was om 8 uur al op vandaag en na me te hebben gewassen, en aangekleed nuttigde ik een stevig ontbijt met lever- en metworst alvorens naar de St. Michaelkerk te gaan, voor de Mis van 9 uur. Daarvan teruggekeerd in de barak werden de laatste voorbereidingen getroffen voor de tocht die we vandaag zouden gaan ondernemen:
DE PLESSETOCHT
Ondanks het vooralarm vertrokken Roel Lasscher en ik om elf uur uit de barak en begaven ons door het centrum der stad alwaar we de stijl en gewoonten in Duitse huizen bekeken.
Om ongeveer half één arriveerden we in het Gasthaus Koch te Weende, waar we het middagmaal bestelden.
Na enig wachten, waarin we het eerste stuk der tocht en de verdere plannen bespraken, kwam het maal, dat bestond uit stevige Nudelsuppe voor, en aardapp. met rode kool en varkensvlees, met pudding toe (op in totaal aan bonnen: 50 gr vlees, 10 gr. Vet, en 2 gr Nährmittel).
Na nog op ons gemak een pijpje te hebben gerookt, begaven we ons weer naar buiten, op de mistige weg.
We lieten Weende achter ons, en na enige tijd dook daar
Bovenden op aan die grote weg naar Hannover.
Een heerlijke geur van mest paarde zich aan de mistimpressies, zodat we ons waarlijk in Holland wanen, zo niet de bergruggen ons deze illusies ontnamen, die nog juist in een donkerder grijs afstaken tegen de blauwgrijze nevellucht.
Doch we genoten zeer en opgewekt constateerden we zagen we voor de eerste maal de silhouet van Plesse opduiken.
Even bleven we staan om dit moment vast te leggen, en dan ging het weer voorwaarts.
Na enige tijd sloegen we dan rechts af, en nu wachtte ons een prachtige wandeling langs een bomenlaan, waarbij ons vooral opvielen de prachtgezichten op de weiden met koeien (eindelijk zie ik weer koeien, eindelijk eens iets anders dan akker) de villa Sartorius met z’n watervalletje, de Mariaspring, oude dansplaats in het bos waar ook Bismarck in zijn studententijd vaak kwam.
We hebben één der zitjes opgezocht, waar hij wel zal hebben gezeten, en na lang zoeken kozen we het meest opvallende dat we vinden konden, dáár zal de vorst wel hebben gezeten, mooi op
voor de eerste maal de silhouet van Plesse opduiken…
de voorgrond!
Doch we moesten verder, en we kwamen weldra in het zeer landelijke schilderachtige Eddigehausen, met z’n steile wegjes z’n karren in zondagsrust, z’n koutende boeren aan hun kuiertje en z’n prachtige Middeleeuwse boerenhof, waarin thans de landdienst der Hitlerjugend een schitterend tehuis heeft gevonden.
En voor de zoveelste keer zagen we, nu voor het eerst aan de linkerkant, de torens van de Plesseburg hoog boven ons naar ons staan loeren en spieden, en we voelden ons als ridders die bij hun overval ontdekt waren.
Doch verder ging het, nu begon de bestijging van de heuvel, waarop de ruïne ligt.
Vrij steil ging de weg, of liever het pad, nu omhoog, en gedurende
een korte rust aten we ieder wat beukenootjes, de eerste van het jaar.
En plotseling stonden we voor de muren.
We traden de poort binnen en in onze geest zagen we de kleurige bedrijvigheid van lansknechten, jonkvrouwen.
We deden de ronde door de ruïne, wat wel meer dan een uur duurde, en gebruikten koffie in het cafée dat men gebouwd heeft aan de binnenplaats, waar nog enkele muren overeind staan – en bestegen de hoge slanke toren die nog geheel in tact is.
Het uitzicht viel echter geweldig tegen, vanwege de mist en toen aanvaardden we de terugweg alweer, onderweg door schitterende akkers in de vallende schemering, akkers die in zachte zeegroene tot paarsbruine tinten lagen gekleed, en die een heerlijke rust uitademden.
En Geheel alleen liepen we in dat dal, in die stilte, en droomden van de burcht, die we hadden gezien, van ridders, en van het prachtig land dat we doorkruisten.
En eenmaal terug op de
hoofdweg naar Göttingen, ontwikkelde zich een geanimeerd dispuut, of er nu een slotkapel bij was geweest, of niet, zeker waren het vertrekken geweest.
En ’s avonds thuis heb ik het nagekeken in Tecklenburgs “Göttingen”, die Geschichte einer deutsche Stadt en het wás een kapel. Interessant was de historie van de Plesse (zie dat boek) en ’s avonds sliepen we in, doodvermoeid, maar gelukkig, na een lange dag van echt er eens uit te zijn geweest, met het fijne gevoel morgen uit te kunnen slapen.
W.Breuking
Pas om half twee opgestaan.
Dagboek bijgewerkt over de Plessetocht.
Blauw overhemd gestreken.
Om zes uur alweer naar de fabriek, 8er aufbohren II; heel de nacht fijn gewerkt hoewel het zwaar drukken was.
De machine schakelde zich telkens weer uit.
NEDERLANDS OORLOGSTONEEL
Sinds 10 october wordt in het weermachtsbericht melding gemaakt van een geall. Landing op Zuid Beveland, me als brandpunt BRESKENS. Overigens schijnt de heftigheid der gevechten afgenomen te zijn.
Vannacht weer aan het aufbohren; verder niets bijzonders gebeurd.
Tot half 2 vannacht nog aufbohren – toen was het materiaal op, en bouwden we de machine om op gewinde schneiden.
Dat was even iets!
Op gewinden schneiden ben ik nl. altijd al verliefd geweest.
Het is ook veel interes-
Kregen tabak vandaag (Servische ± 20 gr)
santer, met die 2 kanten draaiende gewindeboor en dat lollig olieleidinkje.
Nu heb ik het dus helemaal naar m’n zin – en ik ben ik afwachting van de teleurstelling, die altijd volgt, als het je voor de wind gaat.
Vannacht fijn aan het Gewinde schneiden. Ik maakte er ong. 10.000. Zeer tevreden niets moe, geen vuile handen, je blijft schoon. Opgewekt naar huis en fijn slapen.
En alweer te werken, na gezellig het krantje te hebben gelezen en het dagboek te hebben bijgewerkt.
Vannacht ging het alweer van een leien dakje en ik maakte er om en nabij 10.000 wat wel genoeg is.
De laatste dagen voel ik me nog zeer fris, als ik ’s morgens afkom”, ’s nachts heb ik geen greintje slaap.
Deze laatste nacht ging weer fijn vlug, en ik heb lekker gewerkt aan het Gewinde.
Eiswiese bij het vallen van de avond.
In Ons Lager I
Hoorbaar in de stilte daalt langzaam de schemering over het dal neer, en Gottingen de stad, wordt steeds meer verborgen onder de sluier van de avond.
Er is geen geluid in het lager, en op de kamers der barakken is het stil.
We zitten in dromen verzonken, als zo vaak, en er is slechts het zachte razen van het water op de kachel en de regelmatige ademhaling van ons, de dromers.
Waar mogen ze allen wel aan denken, die jongens, die hier zo peinzend zitten.
Ikdenk haast weet het wel, in gedachten zijn ze thuis, net als ik, we denken aan de haard die nu thuis dáár
honderden kilometers naar het Westen, ook zo raast met z’n theewater, aan moeder die kousen zit te stoppen in die fijne stilte van het thuis-zijn, terwijl haar gedachten langzaam gaan over al die zorgen en zorgjes, en tenslotte stil blijven staan bij ons, precies als onze wij, en zo voelen we ons één, en wordt de stemming van deze herfstavond heilig en onvergetelijk.
De Westerhemel staaroogt door zijn wolkenwimpers, warmte brengend in dit anders ongezellig vertrek, dat nu een thuis is, en eens géén schaftkeetje.
Er valt een enkel woord, het lost zich op past zich aan en lost zich op in de stemming waaruit het geboren was.
13 October 1944
NEDERLANDS OORLOGSTONEE De laatste dagen is de situatie als volgt: In Westel. Zeeuws Vlaanderen zware gevechten bij Breskens, waar de Geall. Zijn geland. In Centraal Nederland (Z en W Gelderland golft de strijd op en neer.
Vanmorgen eerst lekker gedoucht waar je van opknapt, en dan inkopen doen, bij bakker Ziegler en Degenkolb.
Thuis melk koken; chocolademelk gedronken, en op jacht.
Sinds ’n paar dagen nl. een muis in m’n kast. En in de onderste doos was dat kreng helemaal een nest aan het maken.
Maar de jongens grepen ‘m vlug met blousje en al, waar ie in zat, en visten hem er uit, en weldra lag ik buiten met z’n pootjes in de hoogte!
Meteen de kast ‘ns grondig schoongemaakt en vuil wasgoed in de week gezet.
En dan, te langen leste, (ong. half 12 naar bed, slapen tot ong. 6 uur.
’s Avonds karnemelkse pap eten, dagboek bijwerken.
Vervolgens heb ik m’n grijze weekse broek genaaid, die vrij hopeloos is, en toen met Wim Bode nog aardappelen gekookt – pas om half een te bed – luchtalarm.
VAN.NU.AF krijgen we 150 gr. brood per week minder. Elke dag is er hier wat anders, om zo te zeggen het donkere moment. Van nu af zal ik die noteren,
Om ’n uur of negen gewekt omdat de “wachsmann met de houten klauw” het lege bed van Jan Zoon kwam ophalen.
Het is al alarm als ik wakker word.
Om elf uur pas Mis. Nog wat bijtrekken, sigaretje roken, en er uit. Als we naar de kerk gaan, is het luchtalarm, dus maar weer terug. Kachel aangemaakt – veilig.
Dagboek bijwerken, en nu blaast het alweer luchtalarm, dus dat is de vierde maal sinds middernacht, maar de mixture van groene en bruine erwten staat op de kachel, en dus eten we vanavond fijn.
Vanmiddag me erg verveeld, en later nog gezellig met Lasser en Jaap (apart …) naar de kino. (Die blauer Schleier; Marta Homiceck) In de Wochenschau zagen we Arnhem, en dat heeft ons zeer aangegrepen.
Nu pas besef ik wat oorlog is. Brandende Russische steden en dorpen deden mij niets; vernielde Franse steden waren interessant, maar een beschadigde Nederlandse
stad, een omstreden Nederl. weg, dat greep mij aan, en vervolgde me de hele verdere avond.
(het donkere moment)
Vanmorgen vroeg op. Best en fijn gewerkt aan de Gewinde en vanavond lekker 2 stoeten a 500 gr gekocht.
Maar het begon lelijk te regenen, en het paadje naar het Lager was bijzonder glibberig, zodat ik bij de “gent” viel.
Modderplek op mijn broek, kapot gescheurde knie erin, en doornat (het donkere moment)
Weer lekker gewerkt, vandaag had ik er ong. 11.000.
Bij het naar huis gaan wilde ik kuchen kopen, maar de bakkers krijgen geen suiker meer, dus geen kuchen meer! (klein donker moment)
’s Avonds lekker nog ’n paar boterhammen met worst gegeten! Dagboek bijwerken, en vandaag gevonden idee van 3de voorloper vh logboek genoteerd. En dan gauw slapen.
Slaperig vanmorgen. Niet zo veel gemaakt.
Om 10 over elf luchtalarm, en in de kelder tot 12 u.
De wortelensoep bekwam me niet goed.
’s Middags nog ’n keer alarm.
Grote Kundgebung voor de radio, bij de oprichting van de “Volkssturm”. ’s Avonds
was het wéér eens vol alarm.
Dagboek na afloop bijwerken scheren en naar bed.
Het scheen te regenen toen we vanmorgen opstonden.
Het was echter slechts ’n zacht motregentje, dat niet veel te beduiden had.
Maar het is een hele strooptocht, voor we op de fabriek zijn. In het stikdonker maken we de heenreis, trappen in elke plas (en die zijn er!) glijdend over elk rottend blad en ’s avonds is het al net zo, alleen krijgen we dan nog ’n zware regenbui op ons kop, als we vlak bij de barak zijn.
Vandaag niet veel gedaan; veel pech, 2 boren gebroken, en enorme slaap gehad. Blij dat de dag eindelijk om is.
Toelagekaart gehad (bevat 900 gr brood = 200 gr meer)
Vanavond ong half zes was er weer ’n grote demonstratie, in de stad, n.a.l.v.d. oprichting van de Volkssturm.
Voorlopig niets meer te roken, vandaar die slaap vandaag.
Het weer schijnt iets op te knappen. Vandaag weinig slaap gehad. ’s Avonds inkopen.
Laatste morgen alweer. Niet veel te roken – zuinig geweest. Vandaag zelf machine omgebouwd, op 5er.
’s Middags vloeitjes kopen.
October 1944
November 1944
December 1944
en dan …?
naar huis?
Des combats très durs en Hollande October 1944
’s Avonds zijn we alleen thuis, Jaap en ik.
De aardappelen staan te borrelen, en intussen dagboek bijwerken. Hoe zou het met die ouwe vader Zoon gaan!
Na een fijn bordje aardappels met ’n uienjustje thee gezet.
Van ’n paar peuken ’n sigaretje gedraaid, en bijtijds naar bed.
AL MET AL is het boekje alweer vol en we beginnen vol
moed aan het 5e. Praat niet over vol komen!
